Op zondagmiddag 1 september wordt een gedenksteen onthuld voor de voormalige bewoners van het Joodse bejaardentehuis Beth Zekenim in Groningen. Dit gebeurt op het voorplein van het gebouw aan de Schoolholm 26.
De gedenksteen is ontworpen door beeldend kunstenaar Olga Wiese die meer dan twintig jaar lang in het gebouw woonde en werkte. Het initiatief voor de steen werd genomen door Joop Woldring, eigenaar van het gebouw.
De onthulling zal geschieden door Frits Grunewald, voorzitter van de Joodse Gemeente Groningen. Daarna wordt in de synagoge aan de Folkingestraat een toespraak gehouden door Winnie van Hasselt, dochter van bestuurslid Ben van Hasselt van Beth Zekenim. Ook is zij ver familielid van de bewoners Izaak Bamberger, Jantje van Hasselt en Betje Zuidema-van Adelsberg.
Leefomstandigheden
De stichting Beth Zekenim (Huis voor Ouderen) kocht in 1886 het pand Schoolholm 24 in Groningen. Het duurde echter nog 13 jaar voordat dit in gebruik werd genomen als Joods bejaardentehuis (1899).
Beth Zekenim werd in 1912 flink uitgebreid door de toevoeging van het naastgelegen pand Schoolholm 26. Toch bleef de wens om een nieuw pand te bouwen, bestaan. Want de leefomstandigheden waren beroerd.
De officiële opening van de nieuwbouw was op 16 november 1932. Het moderne gebouw was een verademing, met veel licht, lucht, ruimte en voorzieningen. Op de begane grond kwam een conversatiezaal. Verder waren er een bidlokaal annex vergaderzaal, een mannenslaapkamers en vrouwenslaapkamers, wasgelegenheden en kamers voor de 'vader en moeder'. Op de bovenverdieping bevonden zich personeelskamers, linnenkamer, ziekenkamers, zit-slaapkamers en sanitair.
Meedogenloos ontruimd
De oorlog zou alles wreed veranderen. Op 9 maart 1943 werd het gebouw door de bezetter ontruimd. De bewoners, directrice Rosalie Alida Mozes en twee personeelsleden werden op meedogenloze wijze afgevoerd. Buurtbewoners herinnerden zich later hoe de bejaarden in de bedden op het Zuiderdiep stonden te wachten op de vrachtauto's en bussen waarmee ze afgevoerd werden. Alle 28 bewoners werden naar Westerbork gebracht, de meesten vandaar op 17 maart op transport naar Sobibor gesteld.
De bezetters gaven het gebouw een nieuwe bestemming: de Hitlerjugend en de Arbeitseinsatz (Organisation Todt) gingen er kantoor houden. Buurtbewoners hadden aan het eind van de oorlog nog enig profijt van het gebouw: tijdens de hevige gevechten rond de bevrijding op het Zuiderdiep konden zij schuilen in de betonnen kelder.
Na de bevrijding in 1945 diende het huis als eerste opvang voor terug gekomen Joodse Groningers. In 1948 vestigde de distributiedienst van de PTT er zich.
In 1957 verkocht de Joodse Gemeente het pand aan de particulier A. Reitsma. Later werd het gekocht door het Leger des Heils dat er weer een bejaardentehuis (maar nu niet Joods) in vestigde, genaamd Gustaaf Mastehuis. Totdat het in 1982 opgedoekt moest worden omdat het niet meer voldeed aan de nieuwe brandveiligheidseisen.
Vervolgens werd het pand verkocht aan Olga Wiese die er lange tijd bleef wonen en werken. Zij was zich volop bewust van de geschiedenis van haar nieuwe woning/atelier en liet het zo veel mogelijk zoals het was. Maar na haar vertrek werd het door een volgende eigenaar grondig verbouwd en ontdaan van vele authentieke elementen.
De huidige eigenaar Joop Woldring (eigenaar van Woldring Verhuur) die het pand sinds 2016 in bezit heeft, is zich zeer bewust van de monumentale betekenis van het gebouw en deed het aanbod om naast de voordeur een gedenksteen aan te brengen ter nagedachtenis aan de bewoners die in de tweede wereldoorlog waren omgekomen.
Over degene die de gedenksteen zou moeten ontwerpen, hoefde niet lang te worden nagedacht: voormalig bewoonster Olga Wiese.
Onthulling gedenksteen Beth Zekenim:
Datum en tijd: zondag 1 september 2019, 14.00 uur.
Locatie: voorplein van het voormalige Joodse bejaardentehuis Beth Zekenim, Schoolholm 26, Groningen.
Om15.00 uur begint in de synagoge (Folkingestraat 60) een toespraak door Winnie van Hasselt.
Iedereen is bij beide bijeenkomsten welkom. Toegang gratis.
