Voor de 65ste keer worden dit jaar de Nationale Dodenherdenking op 4 mei en Bevrijdingsdag op 5 mei gehouden. Aanleiding voor de Groninger journalist/publicist Johan van Gelder Noord-Nederland als onderdeel van de wereldgeschiedenis te plaatsen in zijn nieuwe boek `De Weg van de Vrijheid’, het pensioen van de Tweede Wereldoorlog, 65 jaar Herinnering en Bevrijding.
De uitgave verschijnt rond half april in de boekhandel.
Eén van de uitgangspunten voor Van Gelder aan het boek te beginnen is het Nationaal Vrijheidsonderzoek 2009 van het Nationaal Comité 4 en 5 mei geweest. Daaruit bleek onder meer dat de belangstelling voor beide dagen stabiel is, maar dat jongeren vieren belangrijker vinden dan herdenken. Het algemene beeld van de Nederlanders geeft een tegenovergesteld beeld en wordt herdenken belangrijker gevonden dan vieren.
Meerderheid
Eveneens kwam naar voren, dat er veel kennis is over de Tweede Wereldoorlog, maar dat de geschiedenis over de eigen woonplaats gering is en een meerderheid van mening is dat ongeacht leeftijd en achtergrond 4 en 5 mei ook in ere moeten worden gehouden als er niemand meer leeft die de oorlog heeft meegemaakt.
Normandië
Van Gelder heeft in zijn `Weg van de Vrijheid’ een beeld geschetst van de bevrijding die een begin kreeg met de invasie in Normandië, waarna de geallieerde strijdkrachten zich een weg baanden door de Duitse verdedigingslinies in de richting van Groningen. Daar is een deel weer de grens over gejaagd. In het boek zijn diverse getuigenissen opgenomen van personen die de oorlog hebben meegemaakt. Onder hen bevinden zich oud-gevechtspiloot Carel Steensma uit Haren en oud-advocaat mr. Joop van Zaaijen uit Groningen. Van Gelder heeft hen beiden voor hun dood geïnterviewd.
Vrijheid
De auteur heeft op een vrij gedetailleerde wijze willen beschrijven wat we nu precies herdenken en hoe dat bevrijd zijn aanvoelt. Hij bezocht Amerikaanse, Canadese , Britse en Duitse begraafplaatsen in Frankrijk en leerde dat de vrijheid duur is betaald door vreemde en onbekende soldaten die hun leven in de waagschaal legden en opofferden, opdat Europeanen van vandaag niet onder het Duitse juk hoeven te leven. En dat Duitse juk, zo maakten de jaren 40 en 45 duidelijk was bepaald niet voor iedereen een pretje.
Verrot
In zijn boek komt Van Gelder tot de conclusie dat (Noord-)Nederlanders niet veel beter zijn geweest dan de Duitsers en hebben gecollaboreerd. Er was wel een groeiend verzet, maar de aanslagen op de Duitsers leidde weer tot wraakacties op onschuldige burgers, die daar niets mee te maken hadden. Als voorbeeld neemt Van Gelder de aanslag in het Friese de Valom. Twintig Groningers en Friezen zijn daarvoor doodgeschoten. Het verzet heeft over het algemeen weinig invloed gehad op het verloop van de oorlog. Het betekent volgens Van Gelder niet dat alle verzetsacties overbodig zijn geweest. Het verzet heeft ook mensenlevens gered. Ook het ambtenarenkorps heeft in tijd met uitzonderingen volgens Van Gelder een verrotte rol gespeeld. Aan de hand van vele documenten wordt het verraad van eigen landgenoten en de vriendelijke bijdrage aan de Duitse bezetting duidelijk gemaakt.
Ellende
Vanuit menselijke perspectief gezien is een oorlog moeilijk te verteren. De ellende die het over mensen afroept, leidt tot grote trauma’s, aldus de auteur en de politieke zingeving is niet altijd begrijpen. `Toch zullen het herdenken van de doden en het vieren van de bevrijding een nieuwe oorlog niet kunnen voorkomen’, zegt krijgshistorus Martin van Creveld in het boek. `Het is een deel van de menselijke natuur’, zo zegt hij. `De echte reden dat er gewapende conflicten zijn, komt omdat mannen van oorlog houden en vrouwen van krijgers.’
Historica en voormalig directeur van het Oorlogs – en Verzetcentrum Groningen Monique Brinks gelooft evenmin dat je door herdenkingen en vieringen oorlogen kunt voorkomen, maar wel dat het een bepaalde uitwerking kan hebben op mensen. Niemand weet volgens haar hoe de politiek eruit zou hebben gezien als er geen herdenkingen zouden zijn of zouden worden ontkend. Zij zegt: `Het is ook een stukje respect naar mensen die destijds hun leven voor de vrijheid hebben gelaten.’
