'Veroordeling Milosevic juridisch gezien niet eenvoudig', aldus Groningse hoogleraar

,,Als volkenrechtelijke organisatie moetKlein-Joegoslavië gewoon doen wat de VN hen sommeert.Bovendien komt het land economisch zwaar in deproblemen als de westerse landen na een weigeringbesluiten Servië te boycotten. Het is een simpeledeductie van levensbehoud.’’Dat het toch niet makkelijk is om tot dit besluit tekomen, bewijzen de recente demonstraties in Belgradoen de commotie in het Joegoslavische hooggerechtshofwel. ,,Milosevic is een volksheld voor de meesteServen”, verklaart Strijards. ,,Die man heeft hetonvoorwaardelijk voor zijn volk opgenomen. Daarnaastzou elke staat er moeite mee hebben zijn voormaligestaatshoofd uit te leveren. Chili stribbelde ook tegentoen Pinochet aan Spanje moest worden uitgeleverd, hoemeedogenloos hij als dictator ook was geweest. Zoiemand heeft toch jouw land vertegenwoordigd. ”Milosevic wordt het eerste voormalige staatshoofd dat zich in Nederland vooreen internationaal oorlogstribunaal moet verantwoordenvoor ,,command responsibilty’’, dat wil zeggenstrafrechtelijke aansprakelijkheid als civielebevelsmeerdere. ,,Het is vaker geprobeerd’’, verteltde rechtsgeleerde. ,,In 1919 al wilden de geallieerdende Duitse keizer Wilhelm II berechten voor zijn beveltot invallen in het neutrale België.” Wilhelm hadechter asiel aangevraagd in Nederland, die hemweigerde uit te leveren omdat het neutrale Nederlandgeen partij was bij het verdrag van Versailles van1919. ,,Juist omdat Nederland neutraliteit zo hoog inhet vaandel had staan, kwamen we niet terug op debeslissing tot asielverlening’’, legt Strijards uit.,,Duitsland op zijn beurt beriep zich weer op datNederlandse besluit toen de geallieerden vroegenHindenburg, Ludendorf en Falkenheim voor hetinternationaal gerechtshof te leiden. Daarmee stierfhet initiatief een stille dood.”Na de Tweede Wereldoorlog lag het anders. ,,Duitslandwas geen soevereine staat meer: het land hadonvoorwaardelijk gecapituleerd en had geen enkelexcuus om Goering, Keitel en Hess niet uit televeren.’’ Hitler had echter zelfmoord gepleegd, dushet staatshoofd kon niet meer voor zijn daden terverantwoording worden geroepen. Ook in Tokyo ontsprongde Japanse keizer de dans. ,,Japan stelde alsvredeseis dat Hirohito niet zou worden berecht”,vertelt Strijards. Ook Amerikaanse pogingen om in dejaren zeventig Pol Pot voor een ad hoc-tribunaal tedagen liepen op niets uit.Milosevic wordt beschuldigd van ,,commandresponsibility’’, oftewel de bevelsbevoegdheid voor degruweldaden die tijdens zijn bewind zijn verricht.Juridisch is ook nog niet geheel duidelijk hoe vercommand responsibility precies kan reiken. ,,Milosevicheeft zelf geen trekker overgehaald of mes getrokkennatuurlijk’’, legt de hoogleraar uit.,,Hoofdaanklaagster Carla Del Ponte zal hard moetenmaken dat hij bewust wist dat het humanitaire recht inzijn land werd geschonden en dat hij bewust heeftnagelaten in te grijpen om het te voorkomen. Ontkennenis voor Milosevic heel eenvoudig in deze: hij isonschuldig tot het tegendeel is bewezen.’’En dat is maar goed ook, denkt Strijards. ,,Veelnon-gouvernementele mensenrechtenorganisatiesredeneren het liefst kort door de bocht: Milosevic wasstaatshoofd, er vonden in zijn land activiteitenplaats die in strijd waren met de rechten van demenselijkheid, dus hij is schuldig. Juridisch snijdtzo’n redenering godzijdank geen hout: dan zou jedriekwart van alle staatshoofden wel op kunnensluiten.”Op de vraag of het uitleveren van voormalig presidentSlobodan Milosevic aan het Joegoslavië-Tribunaal inDen Haag op enigerlei wijze gevaarlijk kan zijn voorNederland, durft hij geen antwoord te geven. ,,Myguess is as good as any”, wimpelt Strijards de vraagweg. ,,Natuurlijk is er een verhoogde risicofactor:los van het feit dat het juridisch onmogelijk is,lijkt het me inderdaad niet slim om hem in eenreguliere strafgevangenis tussen normale gedetineerdente zetten.”Nederland is als gastland verplicht alle faciliteitente verlenen die nodig zijn om hetJoegoslavië-Tribunaal zijn werk te laten doen.“Nederland kan dus niet weigeren Milosevic teontvangen of te herbergen”, stelt de rechtsgeleerde.“Dat zou al bij voorbaat de onpartijdigheid van hettribunaal ondermijnen. Milosevic is aangeklaagd, maarvoorlopig nog niet veroordeeld. Het is ook maar devraag of dat gaat lukken; de bewijslast is immersbijzonder complex. Voor het tribunaal is hij op ditmoment in eerste instantie mens en lid van deinternationale rechtsgemeenschap. Toen we in 1993instemden met de vestiging van dit tribunaal in DenHaag, wisten we dat het er ooit van zou komen datkopstukken als Milosevic ons land aan zouden gaandoen.”Als gastland kan Nederland hoofdaanklaagster Carla delPonte wel suggesties doen over de ontvangst en hetherbergen van verdachten, maar het laatste woord isaltijd aan het tribunaal. “Ik kan me bijvoorbeeldvoorstellen dat we Milosevic liever niet in latenvliegen op Schiphol”, noemt Strijards als voorbeeld.De opvang van verdachten heeft ontzettend veel voetenin aarde. Niet alleen het gerechtshof van hettribunaal in Den Haag, maar ook elke ruimte ofvoertuig waarin de aangeklaagden zich bevinden vallenonder de vlag van de Verenigde Naties. “In hetvliegtuig, in de auto, in de cel, overal gelden derestricties, rechten en plichten van de VN”, schetstde hoogleraar. “Elke locatie die onder VN-auspiciënvalt, moet worden goedgekeurd door het Office of LegalAffairs in New York. Stel: de auto waarin Milosevickrijgt een lekke band en hij wil even langs de kantvan de weg plassen – dat levert gigantische problemenop.” Los daarvan zal Den Haag wegen moeten ontruimenwanneer die auto zich van de Scheveningse gevangenisnaar het gerechtsgebouw in het Statenkwartier begeeft.“Tram 7 of 8 moet dan onvoorwaardelijk even wachten dehele VN-stoet gepasseerd is.”Nederland is in dit soort aanpassingen heel flexibel,erkent Strijards. “Het gros van de landen ziet het alseen substantiële aantasting van de territorialesoevereiniteit, wat het natuurlijk ook is. Jeaccepteert als land binnen jouw grenzen een juridischeenclave waarin een ander recht dan dat van jou geldt.”De rechtsgeleerde ervoer tijdens hetLockerbie-tribunaal in kamp Zeist zelf hoe vreemd ditkan zijn. “Ik liep daar volledig legitiem op datterrein toen een Schotse koddebeier mij zomaar evensommeerde mijn paraplu aan hem te geven, mijn tas opente maken en achter het hek te gaan staan. Op zo’nmoment begrijp je waarom veel landen het niettolereren om een soeverein aspect van een natie alseen rechtssysteem zelfs maar tijdelijk vrij tegeven.”