Tentoonstelling over Veensoldaten en concentratiekampen in Groningse Universiteitsmuseum

Het is dit jaar zeventig jaar geleden dat de brand van de Rijksdag in Berlijn aanleiding vormde om vijftien concentratiekampen te bouwen in het veen van het Emsland, net over de Duitse grens. Daar werden “subversieve elementen” tegen het Naziregime tewerkgesteld. Deze documentaire tentoonstelling laat het leven van de “veensoldaten” in die kampen zien. De productie is van het Documentatie- en Informatiecentrum Emslandkampen te Papenburg, Duitsland. De organisatie is in handen van de Stichting Oorlogs- en Verzetsmateriaal in Groningen. Na het Universiteitsmuseum is de expositie te zien in Stadskanaal, Appingedam, Barger Compascuum, Veendam en Bellingwolde. Het Veensoldatenlied zal na de opening van de expositie op 28 maart om 17.00 uur op de trappen van het Academiegebouw worden gezongen door het 40-koppig koor van het 4 Mei-Projekt.Waarom werden er juist langs de grens concentratiekampen gesticht? De Nazi’s hadden dit uitgestrekte veengebied op het oog om te ontginnen. Zij hadden daarvoor een tienjarenplan ontworpen. In 1943 zou de ontginning van het gebied langs de Groningse-Drentse grens voltooid moeten zijn. In de vijftien kampen die er vanaf 1933 zijn gebouwd werden communisten, socialisten, linkse intellectuelen, homosexuelen en door de krijgsraad veroordeelde soldaten gevangen gezet, aanvankelijk alleen Duitsers, later ook andere nationaliteiten. De expositie geeft een impressie van de erbarmelijke omstandigheden waaronder de gevangenen moesten werken.Hoe reageerden de Nederlandse grensstreekbewoners? De veenkampen lagen ten slotte vlak langs de grens en waren vanuit Nederland te zien. Enerzijds werden door de welwillende houding van het Nederlandse overheidsapparaat gevluchte gevangenen weer uitgeleverd aan Duitsland, anderzijds heeft de Rode Hulp veel opvang verleend. Deze communistische instelling hielp gevluchte gevangenen aan onderduikadressen, waarvandaan ze dan vaak doorreisden naar Spanje om daar mee te vechten in de burgeroorlog.Hoe kwamen de gevangenen aan hun bijnaam? Het lied “Wir sind die Moorsoldaten” werd in 1934 in kamp Börgermoor geschreven door Johann Esser en Wolfgang Langhoff en op muziek gezet door Rudi Goguel. Dit lied werd kort daarna opgevoerd in een soort revue, waarbij ook de SS-kampbewakers aanwezig waren. Het lied was een subtiele vorm van verdriet, trots en hoop. Hoewel het korte tijd na de opvoering werd verboden, drong het toch door tot buiten het kamp en nog voor 1945 was het niet alleen in Europa maar zelfs tot in de Verenigde Staten bekend. De originele partituur is nu op de tentoonstelling te zien.